Onderstaande printversie van het indicatorenboek werd door uw browser gegenereerd, en zal niet steeds optimaal ogen. Via de ingebouwde printfunctie op de website van het Indicatorenboek (ronde knop rechts bovenaan) kan u een printvriendelijke PDF genereren met mooi ogende lay-out.
4.1.5Internationale samenwerking: profiel en impact
Belangrijke onderzoeksresultaten, die een gevolg van internationale samenwerking zijn, worden in het kader van gedocumenteerde wetenschappelijke communicatie meestal ook in de wetenschappelijke literatuur gepubliceerd. Op die manier wordt wetenschappelijke samenwerking gereflecteerd door het ermee overeenstemmend co-auteursschap dat met behulp van bibliometrische methoden gemeten en geanalyseerd kan worden. Een eenvoudige maar duidelijke indicator voor het bibliometrisch meten van internationale samenwerking is het aandeel van internationale co-publicaties in het nationale totaal. Men beschouwt een publicatie als internationaal indien tenminste één co-auteur met een werkadres van een ander land heeft meegewerkt aan de publicatie. Grote landen worden door een lager, kleine landen door een groter, aandeel van internationale co-publicaties in hun totale publicatieoutput gekenmerkt. Een rechtstreekse vergelijking is dus alleen zinvol tussen landen van ongeveer gelijke grootte. Meerdere studies (bijv. Gómez et al., 1995, Glänzel et al., 1999, Glänzel en Schubert, 2004) hebben reeds twintig jaar geleden aangetoond dat internationale samenwerking sterk toeneemt. De cijfers in tabel 8 tonen aan dat deze trend zich het voorbije decenium heeft verder gezet.
Tabel 8. Evolutie van het aandeel internationale publicaties voor Vlaanderen en de referentielanden
| VL | BE | DNK | FIN | FRA | DEU | IRL | ITA | NLD | PRC | ESP | SWE | GBR | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 55.7% | 58.1% | 57.6% | 50.8% | 48.8% | 48.0% | 51.5% | 41.5% | 51.4% | 23.1% | 40.3% | 55.6% | 46.3% |
| 2010 | 58.9% | 60.3% | 57.9% | 53.6% | 50.7% | 49.5% | 52.1% | 42.8% | 53.2% | 24.2% | 42.4% | 57.7% | 48.0% |
| 2011 | 60.2% | 61.7% | 58.4% | 54.6% | 51.8% | 50.3% | 52.8% | 43.9% | 54.5% | 24.5% | 43.6% | 59.0% | 49.3% |
| 2012 | 60.9% | 62.2% | 59.7% | 56.3% | 53.0% | 51.1% | 54.7% | 44.7% | 56.8% | 24.3% | 44.6% | 59.3% | 50.2% |
| 2013 | 62.6% | 63.7% | 60.8% | 57.9% | 54.3% | 52.3% | 56.5% | 45.8% | 58.1% | 24.3% | 46.4% | 60.5% | 52.6% |
| 2014 | 65.0% | 65.9% | 60.9% | 59.8% | 56.2% | 53.4% | 59.3% | 46.9% | 59.4% | 24.4% | 48.0% | 61.8% | 55.3% |
| 2015 | 66.3% | 67.4% | 63.8% | 62.0% | 57.5% | 55.0% | 62.1% | 49.3% | 61.1% | 25.3% | 50.5% | 64.3% | 57.9% |
| 2016 | 68.4% | 69.6% | 65.7% | 63.5% | 60.4% | 57.5% | 65.0% | 51.2% | 64.3% | 26.3% | 53.5% | 67.0% | 60.4% |
| 2017 | 70.0% | 70.9% | 66.6% | 66.6% | 61.4% | 58.5% | 65.7% | 52.5% | 65.5% | 26.9% | 54.8% | 68.3% | 62.3% |
| 2018 | 71.7% | 72.9% | 69.1% | 67.2% | 62.9% | 59.8% | 68.3% | 54.3% | 67.1% | 27.3% | 55.4% | 69.8% | 63.7% |
| 2019 | 71.6% | 72.8% | 70.2% | 68.7% | 63.3% | 59.9% | 68.6% | 53.7% | 67.7% | 26.8% | 55.4% | 70.5% | 64.6% |
| 2020 | 73.7% | 74.8% | 72.0% | 70.3% | 64.5% | 61.6% | 69.6% | 53.0% | 69.2% | 26.7% | 55.5% | 72.3% | 67.2% |
| 2021 | 73.4% | 74.2% | 71.1% | 69.9% | 64.5% | 60.2% | 68.9% | 53.1% | 68.9% | 25.1% | 55.3% | 71.5% | 67.6% |
| VL | BE | DNK | FIN | FRA | DEU | IRL | ITA | NLD | PRC | ESP | SWE | GBR | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 55.7% | 58.1% | 57.6% | 50.8% | 48.8% | 48.0% | 51.5% | 41.5% | 51.4% | 23.1% | 40.3% | 55.6% | 46.3% |
| 2010 | 58.9% | 60.3% | 57.9% | 53.6% | 50.7% | 49.5% | 52.1% | 42.8% | 53.2% | 24.2% | 42.4% | 57.7% | 48.0% |
| 2011 | 60.2% | 61.7% | 58.4% | 54.6% | 51.8% | 50.3% | 52.8% | 43.9% | 54.5% | 24.5% | 43.6% | 59.0% | 49.3% |
| 2012 | 60.9% | 62.2% | 59.7% | 56.3% | 53.0% | 51.1% | 54.7% | 44.7% | 56.8% | 24.3% | 44.6% | 59.3% | 50.2% |
| 2013 | 62.6% | 63.7% | 60.8% | 57.9% | 54.3% | 52.3% | 56.5% | 45.8% | 58.1% | 24.3% | 46.4% | 60.5% | 52.6% |
| 2014 | 65.0% | 65.9% | 60.9% | 59.8% | 56.2% | 53.4% | 59.3% | 46.9% | 59.4% | 24.4% | 48.0% | 61.8% | 55.3% |
| 2015 | 66.3% | 67.4% | 63.8% | 62.0% | 57.5% | 55.0% | 62.1% | 49.3% | 61.1% | 25.3% | 50.5% | 64.3% | 57.9% |
| 2016 | 68.4% | 69.6% | 65.7% | 63.5% | 60.4% | 57.5% | 65.0% | 51.2% | 64.3% | 26.3% | 53.5% | 67.0% | 60.4% |
| 2017 | 70.0% | 70.9% | 66.6% | 66.6% | 61.4% | 58.5% | 65.7% | 52.5% | 65.5% | 26.9% | 54.8% | 68.3% | 62.3% |
| 2018 | 71.7% | 72.9% | 69.1% | 67.2% | 62.9% | 59.8% | 68.3% | 54.3% | 67.1% | 27.3% | 55.4% | 69.8% | 63.7% |
| 2019 | 71.6% | 72.8% | 70.2% | 68.7% | 63.3% | 59.9% | 68.6% | 53.7% | 67.7% | 26.8% | 55.4% | 70.5% | 64.6% |
| 2020 | 73.7% | 74.8% | 72.0% | 70.3% | 64.5% | 61.6% | 69.6% | 53.0% | 69.2% | 26.7% | 55.5% | 72.3% | 67.2% |
| 2021 | 73.4% | 74.2% | 71.1% | 69.9% | 64.5% | 60.2% | 68.9% | 53.1% | 68.9% | 25.1% | 55.3% | 71.5% | 67.6% |
| VL | BE | DNK | FIN | FRA | DEU | IRL | ITA | NLD | PRC | ESP | SWE | GBR | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 55.7% | 58.1% | 57.6% | 50.8% | 48.8% | 48.0% | 51.5% | 41.5% | 51.4% | 23.1% | 40.3% | 55.6% | 46.3% |
| 2010 | 58.9% | 60.3% | 57.9% | 53.6% | 50.7% | 49.5% | 52.1% | 42.8% | 53.2% | 24.2% | 42.4% | 57.7% | 48.0% |
| 2011 | 60.2% | 61.7% | 58.4% | 54.6% | 51.8% | 50.3% | 52.8% | 43.9% | 54.5% | 24.5% | 43.6% | 59.0% | 49.3% |
| 2012 | 60.9% | 62.2% | 59.7% | 56.3% | 53.0% | 51.1% | 54.7% | 44.7% | 56.8% | 24.3% | 44.6% | 59.3% | 50.2% |
| 2013 | 62.6% | 63.7% | 60.8% | 57.9% | 54.3% | 52.3% | 56.5% | 45.8% | 58.1% | 24.3% | 46.4% | 60.5% | 52.6% |
| 2014 | 65.0% | 65.9% | 60.9% | 59.8% | 56.2% | 53.4% | 59.3% | 46.9% | 59.4% | 24.4% | 48.0% | 61.8% | 55.3% |
| 2015 | 66.3% | 67.4% | 63.8% | 62.0% | 57.5% | 55.0% | 62.1% | 49.3% | 61.1% | 25.3% | 50.5% | 64.3% | 57.9% |
| 2016 | 68.4% | 69.6% | 65.7% | 63.5% | 60.4% | 57.5% | 65.0% | 51.2% | 64.3% | 26.3% | 53.5% | 67.0% | 60.4% |
| 2017 | 70.0% | 70.9% | 66.6% | 66.6% | 61.4% | 58.5% | 65.7% | 52.5% | 65.5% | 26.9% | 54.8% | 68.3% | 62.3% |
| 2018 | 71.7% | 72.9% | 69.1% | 67.2% | 62.9% | 59.8% | 68.3% | 54.3% | 67.1% | 27.3% | 55.4% | 69.8% | 63.7% |
| 2019 | 71.6% | 72.8% | 70.2% | 68.7% | 63.3% | 59.9% | 68.6% | 53.7% | 67.7% | 26.8% | 55.4% | 70.5% | 64.6% |
| 2020 | 73.7% | 74.8% | 72.0% | 70.3% | 64.5% | 61.6% | 69.6% | 53.0% | 69.2% | 26.7% | 55.5% | 72.3% | 67.2% |
| 2021 | 73.4% | 74.2% | 71.1% | 69.9% | 64.5% | 60.2% | 68.9% | 53.1% | 68.9% | 25.1% | 55.3% | 71.5% | 67.6% |
Tabel 8 geeft de evolutie weer van het aandeel aan internationale co-publicaties van Vlaanderen en elf Europese referentielanden in alle vakgebieden samen. Het aandeel van internationale co‑publicaties in Vlaanderen is net als in alle referentielanden in aanzienlijke mate gestegen. Dit aandeel is in de ‘grote’ landen zoals Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje overeenkomstig met de verwachtingen, kleiner dan in de andere referentielanden. Het aandeel internationale co-publicaties in China is duidelijk het laagst onder alle referentielanden. Vlaanderen (en bij uitbreiding België) heeft het hoogste aandeel internationale publicaties ten opzichte van de referentielanden.
Figuur 8 geeft het publicatieprofiel van de internationale co-publicaties van Vlaanderen over twee deelperioden weer. De vergelijking van dit profiel met het profiel van alle Vlaamse publicaties toont een duidelijke verschuiving ten gunste van bio-, aard- en ruimtewetenschappen en de natuurkunde ten nadele van de sociale wetenschappen. We vinden wel een gelijkaardige dynamiek terug. Zo is het dat de toegenomen activiteit in de twee vakgebieden in de sociale wetenschappen samengaat met een stijging in de internationale samenwerking. Ook is er een daling binnen alle STEM-domeinen: natuurkunde en de chemie, wiskunde en ingenieurswetenschappen en ook aard en ruimtewetenschappen.
Figuur 8. Het publicatieprofiel van het Vlaams onderzoek en de internationale samenwerking op basis van de Activiteitsindex
Figuur 9 toont het effect van internationale samenwerking op de Vlaamse citatie-impact weer. Het is bijna een bibliometrische gemeenplaats dat internationale co-publicaties gemiddeld meer citaties ontvangen dan ‘binnenlandse’ publicaties (vgl. Glänzel, 2001). Hier kan dezelfde trend vastgesteld worden die ook bij alle Vlaamse publicaties (vgl. Figuur 7) waarneembaar was, maar in het geval van de co‑publicaties wordt deze trend nog veel duidelijker. De relatieve citatiefrequentie voor de 14 vakgebieden wordt hier voor alle publicaties met de internationale co-publicaties vergeleken over de twee deelperiodes.
Figuur 9. Relatieve citatiefrequentie voor Vlaams onderzoek en de internationale samenwerking in veertien vakgebieden
Een belangrijk aspect van internationale samenwerking is de analyse van de links tussen partnerlanden. In de bibliometrische praktijk wordt hierbij naast aantal en aandeel co-publicaties met bepaalde partners ook de sterkte van de samenwerkingsbanden bekeken. De in deze optiek meest gebruikte maat is de zogeheten cosinusmaat volgens Salton. Deze maat is gedefinieerd als de quotiënt van het aantal gemeenschappelijke publicaties en het geometrische gemiddelde van de totale publicatieoutput van de twee betrokken landen.
\(r = \frac{p_{ij}}{\sqrt{p_i\cdot p_j}}\)
Waarbij pij het aantal links tussen de landen i en j en pi (pj) het totaal aantal publicaties van het land i (j) is. De belangrijkste co-publicatielinks van Vlaanderen in de periodes 2007-2012 en 2013-2018 zijn in Figuur 10 en 11 gevisualiseerd. Zwakke links zijn zonder lijn, middelsterke links door stippellijn en sterke links door een volle lijn aangeduid. Omwille van de globale toename van internationale samenwerking zijn de drempelwaarden voor zwakke, middelsterke en sterke links aangepast ten opzichte van de vorige versie van het Indicatorenboek waardoor er minder landen zijn opgenomen in de figuren. In Tabel 9, onder de figuren, worden de landen met de overeenkomstige codes gegeven.
Figuur 10. De belangrijkste co-publicatielinks van Vlaanderen in de periode 2007-2012
Figuur 11. De belangrijkste co-publicatielinks van Vlaanderen in de periode 2014-2019
Tabel 9. Lijst van landcodes
| Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ARM | Armenië | CUB | Cuba | GEO | Georgië | LTU | Letland | SRB | Servië |
| AUS | Australië | CYP | Cyprus | GIN | Guinee | LUX | Luxemburg | SVK | Slowakijë |
| AUT | Oostenrijk | CZE | Tsjechië | GMB | Gambia | LVA | Litouwen | SVN | Slovenië |
| BGR | Bulgarije | DEU | Duitsland | GRC | Griekenland | MEX | Mexico | SWE | Zweden |
| BLR | Wit Rusland | DNK | Denemarken | HRV | Kroatië | NLD | Nederland | THA | Thailand |
| BRA | Brazilië | ECU | Ecuador | HUN | Hongarije | NOR | Noorwegen | TUR | Turkije |
| CAN | Canada | EGY | Egypte | IND | India | NZL | Nieuw Zeeland | TZA | Tanzania |
| CHE | Zwitserland | ESP | Spanje | IRL | Ierland | PAK | Pakistan | UGA | Uganda |
| CHL | Chili | EST | Estland | ISR | Israël | POL | Polen | UKR | Oekraïne |
| CHN | China | ETH | Ethiopië | ITA | Italië | PRT | Portugal | USA | Verenigde Staten |
| CMR | Kameroen | FIN | Finland | JPN | Japan | QAT | Qatar | VNM | Vietnam |
| COG | Congo | FRA | Frankrijk | KEN | Kenia | ROU | Roemenië | ZAF | Zuid Afrika |
| COL | Colombia | GBR | Verenigd Konikrijk | LKA | Sri Lanka | RUS | Rusland |
| Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ARM | Armenië | CUB | Cuba | GEO | Georgië | LTU | Letland | SRB | Servië |
| AUS | Australië | CYP | Cyprus | GIN | Guinee | LUX | Luxemburg | SVK | Slowakijë |
| AUT | Oostenrijk | CZE | Tsjechië | GMB | Gambia | LVA | Litouwen | SVN | Slovenië |
| BGR | Bulgarije | DEU | Duitsland | GRC | Griekenland | MEX | Mexico | SWE | Zweden |
| BLR | Wit Rusland | DNK | Denemarken | HRV | Kroatië | NLD | Nederland | THA | Thailand |
| BRA | Brazilië | ECU | Ecuador | HUN | Hongarije | NOR | Noorwegen | TUR | Turkije |
| CAN | Canada | EGY | Egypte | IND | India | NZL | Nieuw Zeeland | TZA | Tanzania |
| CHE | Zwitserland | ESP | Spanje | IRL | Ierland | PAK | Pakistan | UGA | Uganda |
| CHL | Chili | EST | Estland | ISR | Israël | POL | Polen | UKR | Oekraïne |
| CHN | China | ETH | Ethiopië | ITA | Italië | PRT | Portugal | USA | Verenigde Staten |
| CMR | Kameroen | FIN | Finland | JPN | Japan | QAT | Qatar | VNM | Vietnam |
| COG | Congo | FRA | Frankrijk | KEN | Kenia | ROU | Roemenië | ZAF | Zuid Afrika |
| COL | Colombia | GBR | Verenigd Konikrijk | LKA | Sri Lanka | RUS | Rusland |
| Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land | Code | Land |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ARM | Armenië | CUB | Cuba | GEO | Georgië | LTU | Letland | SRB | Servië |
| AUS | Australië | CYP | Cyprus | GIN | Guinee | LUX | Luxemburg | SVK | Slowakijë |
| AUT | Oostenrijk | CZE | Tsjechië | GMB | Gambia | LVA | Litouwen | SVN | Slovenië |
| BGR | Bulgarije | DEU | Duitsland | GRC | Griekenland | MEX | Mexico | SWE | Zweden |
| BLR | Wit Rusland | DNK | Denemarken | HRV | Kroatië | NLD | Nederland | THA | Thailand |
| BRA | Brazilië | ECU | Ecuador | HUN | Hongarije | NOR | Noorwegen | TUR | Turkije |
| CAN | Canada | EGY | Egypte | IND | India | NZL | Nieuw Zeeland | TZA | Tanzania |
| CHE | Zwitserland | ESP | Spanje | IRL | Ierland | PAK | Pakistan | UGA | Uganda |
| CHL | Chili | EST | Estland | ISR | Israël | POL | Polen | UKR | Oekraïne |
| CHN | China | ETH | Ethiopië | ITA | Italië | PRT | Portugal | USA | Verenigde Staten |
| CMR | Kameroen | FIN | Finland | JPN | Japan | QAT | Qatar | VNM | Vietnam |
| COG | Congo | FRA | Frankrijk | KEN | Kenia | ROU | Roemenië | ZAF | Zuid Afrika |
| COL | Colombia | GBR | Verenigd Konikrijk | LKA | Sri Lanka | RUS | Rusland |